ΜΑΡΜΑΡΟΓΛΥΠΤΙΚΗ. Η πρώτη ύλη, το μάρμαρο, που υπήρχε σε αφθονία στο νησί, ήταν μια μόνο από τις αιτίες που αναπτύχθηκε η μαρμαρογλυπτική, ενώ ο βοριάς κάνει τη δική του γλυπτική στους βράχους αιώνες τώρα και εμπνέει. Καμπαναριά, μαρμαρόγλυπτα τέμπλα, εικονοστάσια, δεσποτικοί θρόνοι, άμβωνες, επιτύμβια μνημεία, ηρώα, κρήνες, προτομές και ανδριάντες που κοσμούν εκκλησίες, κοιμητήρια και πλατείες σε ολόκληρη την Ελλάδα, είναι τα περισσότερα έργα Τηνίων καλλιτεχνών. Η παράδοση λέει πως όταν ο Φειδίας ταξίδευε προς τη Δήλο, τον τόπο εξορίας του, φυσούσε τόσο δυνατό μελτέμι ώστε το πλοίο του αναγκάστηκε να δέσει στην Τήνο κι έτσι ο μεγάλος γλύπτης δίδαξε αυτοπροσώπως τη γλυπτική στους κατοίκους του νησιού!
ΟΙ ΤΗΝΙΟΙ ΓΛΥΠΤΕΣ. Στην Τήνο γεννήθηκαν μερικοί από τους πιο χαρισματικούς καλλιτέχνες του μαρμάρου που έγιναν διάσημοι σε όλο τον κόσμο. Έτσι, το νησί μετά το 1830 πρωτοστάτησε στην ανοικοδόμηση και τον καλλωπισμό του ελεύθερου ελληνικού κράτους και αναδείχθηκε ως το μεγαλύτερο κέντρο μαρμαρογλυπτικής στην Ελλάδα. Ποιους να πρωτοθυμηθείς; Τον Γιαννούλη Χαλεπά, τους αδερφούς Φυτάλε, το Δημήτρη Φιλιππότη, τον Ιωάννη και το Γεώργιο Βιτάλη, τον Αντώνη και το Λάζαρο Σώχο; Μαρμαράδες και τεχνίτες από διάφορα χωριά της Τήνου δημιούργησαν τα έργα που βλέπετε και σήμερα να στολίζουν κάθε οικισμό. Μετά την απελευθέρωση από τους Τούρκους, Τήνιοι μαρμαράδες εγκαταστάθηκαν στην Αθήνα, όπου άνοιξαν μαρμαρογλυφεία. Έχουν δουλέψει σχεδόν σε όλα τα μνημειακά έργα: Στην αναστήλωση του Παρθενώνα, στα Παλαιά Ανάκτορα, στο Αρσάκειο, στο Πανεπιστήμιο, στο Πολυτεχνείο, στην Εθνική Βιβλιοθήκη, στην Ακαδημία, στο Ζάππειο, στο Αρχαιολογικό Μουσείο… Σήμερα θα δείτε κάποιους τεχνίτες του μαρμάρου να ασκούν ακόμη την τέχνη τους στα Ιστέρνια και στον Πύργο.
Ο ΓΙΑΝΝΟΥΛΗΣ ΧΑΛΕΠΑΣ. Ο πιο ξεχωριστός και τραγικός γλύπτης της Τήνου. Γεννήθηκε το 1851 στον Πύργο. Ο πατέρας του ήταν μαρμαράς. Σπούδασε στη Σχολή Καλών Τεχνών του Μετσόβιου Πολυτεχνείου και στη Βασιλική Ακαδημία του Μονάχου. Η δημιουργική του πορεία χωρίζεται σε δύο περιόδους. Πριν και μετά την ψυχασθένεια, η οποία ήταν αφορμή να κλειστεί επί 14 χρόνια στο ψυχιατρείο Κέρκυρας. Στην πρώτη περίοδο, επηρεασμένος από το ρεύμα του νεοκλασικισμού και του ρομαντισμού, δημιούργησε τα έργα με τα οποία έμεινε στην ιστορία: «Σάτυρος και Έρως» (1877), «Μήδεια», «Κοιμωμένη» (1878). Στη δεύτερη περίοδο δημιούργησε έργα για να εκφράσει τη δική του εσωτερική παρόρμηση, τα οποία συνήθως κατέστρεφε μετά την ολοκλήρωσή τους. Πέθανε στις 15 Σεπτεμβρίου 1938.
ΜΟΥΣΕΙΑ ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΤΡΙΑΣ
Αρκετά μουσεία λειτουργούν μέσα στον προαύλιο χώρο του συγκροτήματος της Ευαγγελίστριας:
- Μουσείο Τηνίων Καλλιτεχνών. Περιλαμβάνει έργα ζωγραφικής και γλυπτικής αποκλειστικά Τηνίων καλλιτεχνών. Θα δείτε γλυπτά και ζωγραφικούς πίνακες από τον 19ο και το πρώτο μισό του 20ού. Σε ειδική πτέρυγα εκτίθενται 30 γλυπτά, ανάγλυφα και προπλάσματα του Ιωάννη Βούλγαρη.
- Πινακοθήκη. Οι πίνακες ανήκουν σε διάφορες τεχνοτροπίες, όπως η σχολή της Ιταλικής και της Επτανησιακής αναγέννησης, η Φλαμανδική σχολή, η Ιόνιος σχολή, ο κλασικισμός, ο γαλλικός ρομαντισμός κ.λπ.
- Έκθεση εικόνων και κειμηλίων. Με εικόνες που συγκεντρώθηκαν από διάφορους ναούς και μοναστήρια της Τήνου και συντηρήθηκαν, εικόνες-δωρεές προσκυνητών, ξυλόγλυπτα, χαρακτικά, καθώς και διάφορα ανεκτίμητης αξίας ιστορικά κειμήλια. Εδώ θα δείτε και το αντίγραφο της εικόνας της Παναγίας, τον παλιό επιτάφιο, το δαχτυλίδι του Κολοκοτρώνη κ.α. Το σημαντικότερο από τα κειμήλια είναι μία από τις τρεις σωζόμενες Χάρτες του Ρήγα (τυπωμένη το 1797).
- Η αίθουσα έργων του ακαδημαϊκού Αντωνίου Σώχου. Με 16 γλυπτά του καθηγητή του Πολυτεχνείου και ακαδημαϊκού Αντωνίου Σώχου, τα οποία δώρισε ο ίδιος στο Ίδρυμα της Παναγίας, το 1966.
- Το Σκευοφυλάκιο. Στις προθήκες του εκτίθενται ασημένια τάματα, λατρευτικά σκεύη, χρυσοκέντητα άμφια και μίτρες, περίτεχνα καλύμματα ευαγγελίων, λειψανοθήκες, καντήλια, κοσμήματα κ.α.
ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ. Βρίσκεται στη λεωφόρο Μεγαλόχαρης και περιλαμβάνει εκθέματα από όλη την Τήνο και κυρίως από τα δύο μεγάλα ιερά –το Θεσμοφόριο, της θεάς Δήμητρας, του 7ου π.Χ. αιώνα, που είχε κτιστεί στην πλαγιά του Ξώμπουργου και το ελληνιστικό ιερό του Ποσειδώνα και της Αμφιτρίτης, στα Κιόνια. Ενδιαφέρον έχει το μαρμάρινο ηλιακό ρολόι που χρονολογείται στα τέλη του 2ου και τις αρχές του 1ου π.Χ. αιώνα. Πρόκειται για μια σύνθετη κατασκευή που δείχνει τον ηλιακό χρόνο, τις ισημερίες και τα ηλιοστάσια. Είναι μοναδικό στον κόσμο, έργο του Ανδρόνικου του Κυρρήστου. (Ανοιχτό 08.30 μέχρι τις 15.00, εκτός Δευτέρας, τηλ. 22830 22670).
ΙΔΡΥΜΑ ΤΗΝΙΑΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ. Εξαιρετικός ο χώρος (νεοκλασικό κτίριο του 1925) και πολύ ενδιαφέρουσες οι μόνιμες και οι περιοδικές εκθέσεις τις οποίες φιλοξενεί κάθε καλοκαίρι. Το Ιδρυμα Τηνιακού Πολιτισμού έχει ως σκοπό την μελέτη και προβολή της ιστορίας και του πολιτισμού του νησιού. Η σημαντικότερη έκθεσή του είναι εκείνη των έργων του μοναδικού Γιαννούλη Χαλεπά με 22 γλυπτά, 15 γύψινα προπλάσματα, πήλινα μικρά αγάλματα, σχέδια με μολύβι. Το Ιδρυμα διαθέτει επίσης βιβλιοθήκη και καφέ.
Τηλ. 22830 29070.
Περισσότερες πληροφορίες και το πρόγραμμα των περιοδικών εκθέσεων στο www.itip.gr.
ΜΟΥΣΕΙΟ ΤΗΝΙΩΝ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΩΝ ΠΥΡΓΟΥ. Με έργα που δίνουν την εικόνα της καλλιτεχνικής παραγωγής των γλυπτών που γεννήθηκαν στον Πύργο και τα Ιστέρνια, όπως οι Φιλιππότης, Χαλεπάς, Βούλγαρης, Λαμπαδίτης, Βιτάλης κ.α. Στη μεγάλη αίθουσα υπάρχουν 47 γύψινα προπλάσματα μαρμάρινων έργων. Πλάι στο μουσείο αυτό βρίσκεται το σπίτι του Χαλεπά και στον κήπο ο μεγάλος γλύπτης «συστήνεται» μέσα από την μαρμάρινη προτομή του. Στο σπίτι -που ανακηρύχθηκε το 1968 ιστορικό διατηρητέο μνημείο και αναστηλώθηκε ώστε να λειτουργήσει από το 1971 ως μουσείο- θα δείτε το εργαστήριό του, το ασκητικό του υπνοδωμάτιο και στα άλλα δωμάτια προσωπικά αντικείμενα, σκίτσα και γλυπτά του.
Τα μουσεία τα επισκέπτεστε με το ίδιο εισιτήριο. Τηλ. 22830 31290.
ΜΟΥΣΕΙΟ ΜΑΡΜΑΡΟΤΕΧΝΙΑΣ ΠΥΡΓΟΥ. Το μοντέρνο μουσείο προβάλλει με τον καλύτερο τρόπο την ιστορία της μαρμαροτεχνίας στο νησί. Δημιουργήθηκε από το Πολιτιστικό Ιδρυμα του Ομίλου Πειραιώς και χρηματοδοτήθηκε εν μέρει από το Γ΄ Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης. Παρουσιάζει με σύγχρονο τρόπο και οπτικοακουστικά μέσα την τεχνολογία του μαρμάρου, τον εξοπλισμό, τις τεχνικές στην προβιομηχανική και την πρωτοβιομηχανική Τήνο. Υπάρχουν δεκάδες αντικείμενα (από εργαλεία μέχρι σχέδια παλιών μαρμαρογλυπτών) που συγκεντρώθηκαν με δωρεές ιδιωτών ή φορέων.
Ανοιχτό 10-18.00 κάθε μέρα εκτός Τρίτης. Τηλ. 22830 31290, www.piop.gr.
